Of jouw samenwonende partner van jou erft, hangt af van hoe jullie samenwonen. Men kan feitelijk of wettelijk samenwonen. Dit heeft een belangrijke invloed op de verdeling van de nalatenschap.
Wettelijk samenwonen is mogelijk sinds 1 januari 2000. Om als wettelijk samenwonende beschouwd te worden, moet je een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen bij de ambtenaar van burgerlijke stand. Het gaat altijd om twee personen. Om wettelijk te kunnen samenwonen mag je niet gehuwd zijn of niet wettelijk samenwonen met iemand anders. Er worden in de wet geen beperkingen opgelegd met betrekking tot de verhouding tussen de twee partners. Dit betekent bijvoorbeeld dat wettelijk samenwonen perfect mogelijk is voor een koppel, maar ook voor twee familieleden of vrienden.
Het is pas sinds 18 mei 2007 dat wettelijk samenwonenden over een beperkt wettelijk erfrecht beschikken. Dit betekent dat zij op basis van het wettelijk erfrecht automatisch zullen erven. Het wettelijk erfrecht voor de langstlevende wettelijk samenwonende partner bestaat eruit dat hij, ongeacht met welke andere erfgenamen hij samen erft, altijd het vruchtgebruik ontvangt van de gezinswoning en de inboedel.
Concreet betekent dit dat je als langstlevende partner tot jouw overlijden in de woning kan blijven wonen en zelfs recht hebt op de huuropbrengsten als je beslist om de gezinswoning te verhuren. Op basis van het wettelijk erfrecht gaat de blote eigendom (of naakte eigendom) van de gezinswoning en de volle eigendom van de andere goederen (geld, tweede eigendom…) naar de andere wettelijke erfgenamen. Zij worden als blote eigenaar van de gezinswoning na het overlijden van de langstlevende partner volle eigenaar ervan. Als langstlevende wettelijk samenwonende partner kan je de gezinswoning op eigen houtje dus niet verkopen. Net zoals bij echtgenoten kunnen de blote eigenaars zonder toestemming van de langstlevende partner de omzetting in volle eigendom niet vragen met betrekking tot de gezinswoning en de inboedel.
De overlevende wettelijk samenwonende partner geniet dus een beperkt wettelijk erfrecht. Beperkt, omdat een huwelijkspartner het vruchtgebruik over de volledige nalatenschap erft (niet enkel over de gezinswoning en de inboedel). Als je jouw partner meer dan het vruchtgebruik van de gezinswoning en de inboedel wil nalaten, dien je te huwen, of een beroep te doen op andere oplossingen (zoals een schenking, testament, aanwasbeding of levensverzekering).
Dit beperkt wettelijk erfrecht tussen wettelijk samenwonenden is niet van toepassing wanneer je wettelijk samenwoont met één van jouw afstammelingen (kinderen, kleinkinderen of achterkleinkinderen). Het mag immers niet de bedoeling zijn om als weduwe bijvoorbeeld met jouw kind wettelijk te gaan samenwonen om op die manier de gezinswoning zonder erfbelasting te kunnen doorgeven aan jouw kind. Het wettelijk erfrecht is wel van toepassing als je wettelijk samenwoont met bijvoorbeeld jouw zus of jouw tante.
Feitelijk samenwonen betekent samenwonen op hetzelfde adres. Feitelijk samenwonen is breed toegankelijk. Het kan voor twee, maar evengoed voor meerdere personen. Het is perfect mogelijk dat de samenwoners partners of vrienden zijn, of een familieband hebben. Hier moet je geen verklaring afleggen bij de burgerlijke stand. Indien nodig kan de samenwoning wel afgeleid worden uit het bevolkingsregister aangezien de partners hetzelfde domicilieadres zullen hebben. Bijgevolg zijn er geen formaliteiten verbonden aan het feitelijk samenwonen.
Tussen feitelijk samenwonende partners bestaat er geen wettelijk erfrecht en dus evenmin een bescherming van de gezinswoning. In principe erft de overlevende feitelijk samenwonende partner dus niks. Als je jouw langstlevende feitelijk samenwonende partner toch iets wil nalaten, moet je zelf de nodige stappen ondernemen en dien je een beroep te doen op technieken die afwijken van het wettelijk erfrecht, zoals een testament opmaken ten gunste van jouw feitelijk samenwonende partner of samen een woning aankopen met een aanwasbeding. Doe je dit niet, dan gaat alles naar de wettelijke erfgenamen van jouw overleden feitelijk samenwonende partner.
Op het vlak van tarieven inzake erfbelasting is er in Vlaanderen een gelijkschakeling tussen echtgenoten, wettelijk samenwonenden en feitelijk samenwonenden die minimaal één jaar feitelijk samenwonen. Zij betalen de meest voordelige tarieven van erfbelasting (3%, 9% en 27%) en op de eerste 50 000 euro roerend vermogen moet de langstlevende partner geen erfbelasting betalen. Bovendien dien je als partner geen erfbelasting te betalen op wat je ontvangt in de gezinswoning als je gehuwd was, wettelijk of minimaal drie jaar feitelijk samenwoonde in Vlaanderen.
In Brussel en Wallonië genieten gehuwden en wettelijk samenwonenden voordelige tarieven inzake erfbelasting. Dit geldt evenwel niet voor feitelijk samenwonenden. Ook wat de gezinswoning betreft, is er een verschil tussen gehuwden en wettelijk samenwonenden enerzijds en feitelijk samenwonenden anderzijds. Die laatsten moeten in Wallonië en Brussel immers erfbelasting betalen op de gezinswoning, terwijl dat niet geldt voor gehuwden en wettelijk samenwonenden.
Wil je dat jouw wettelijk samenwonende partner meer krijgt dan het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel? Of wil je jouw feitelijk samenwonende partner iets nalaten? Dan moet je actie ondernemen en een beroep doen op een schenking, testament, aanwasbeding of levensverzekering.
Lees er alles over in onze heldere gids rond successie.
Alles wat je moet weten over successie
Uitschrijven in één klik.
Door je inschrijving geef je toestemming om deze nieuwsbrief maandelijks te ontvangen. Meer info vind je in onze privacyverklaring.
