Zelfstandig en arbeidsongeschikt: waarop heb je recht?

Wat is arbeidsongeschiktheid?

Wanneer je arbeidsongeschikt bent, ben je tijdelijk of permanent niet in staat om je werk uit te voeren door een ziekte of ongeval. Voor een zelfstandige ondernemer heeft dit al snel gevolgen voor de inkomsten en het vermogen om de continuïteit van de onderneming te garanderen. Het is voor zelfstandigen die arbeidsongeschikt zijn vaak moeilijk balanceren tussen de zorg om hun bedrijf en hun eigen gezondheid en herstel.

Wie moet je allemaal verwittigen als je arbeidsongeschikt bent?

Val je uit door een ongeval of ziekte, dan heb je mogelijk recht op bepaalde uitkeringen. Welke voorwaarden daarvoor gelden en hoeveel die uitkeringen bedragen, lees je verder in het artikel. Maar eerst is het belangrijk dat je alle nodige instanties op de hoogte brengt van je arbeidsongeschiktheid. Wie moet je verwittigen?

• Dokter: ga zo snel mogelijk naar de dokter om je arbeidsongeschiktheid te laten vaststellen.
• Ziekenfonds: bezorg het attest van arbeidsongeschiktheid dat de dokter je meegaf, meteen aan je ziekenfonds.
• Sociaal verzekeringsfonds: breng je sociaal verzekeringsfonds op de hoogte dat je arbeidsongeschikt bent. Je hebt mogelijk recht op een vrijstelling van sociale bijdragen. Die kan je dan meteen aanvragen.
• Verzekeraar: je arbeidsongeschiktheid is belangrijk voor bepaalde verzekeringen. Denk bijvoorbeeld aan een aanvullend pensioenplan met een waarborg Premievrijstelling. Je verzekeraar betaalt dan de premies tijdens jouw arbeidsongeschiktheid. Of heb je een verzekering Gewaarborgd inkomen of een Omzet-, Bedrijfsleiders- of Keymanverzekering? Verwittig onmiddellijk je makelaar of alle betrokken verzekeraars. Verder op deze pagina lees je meer over de toegevoegde waarde van deze verzekeringsoplossingen.
• Boekhouder: neem meteen contact op met je boekhouder. Hij kan er mee voor zorgen dat je geen administratieve of boekhoudkundige verplichtingen uit het oog verliest, waardoor je boetes krijgt.

Voorwaarden uitkering arbeidsongeschiktheid zelfstandige

Wanneer je als zelfstandige uitvalt, heb je vanaf de eerste dag arbeidsongeschiktheid recht op een uitkering van je ziekenfonds. Althans als de volgende voorwaarden vervuld zijn:

• je bent minstens acht opeenvolgende dagen arbeidsongeschikt. Anders gezegd: duurt je arbeidsongeschiktheid minder dan acht dagen, dan krijg je als ondernemer geen uitkering. Je moet dan ook geen aangifte doen bij het ziekenfonds.
• je hebt tijdig aangifte gedaan bij je dokter en bij het ziekenfonds. Je dokter moet het ‘Getuigschrift van arbeidsongeschiktheid’ invullen. Dat moet je binnen zeven kalenderdagen na de start van je arbeidsongeschiktheid indienen bij je ziekenfonds.
• je hebt eerst een wachttijd van zes maanden doorlopen, waarin je twee kwartalen lang je sociale bijdragen volledig hebt betaald. Tijdens die periode mag je niet arbeidsongeschikt zijn geweest.
• Je hebt je persoonlijke activiteiten als zelfstandige of in je bedrijf stopgezet. Je behoudt immers je uitkering enkel als je niet werkt en jezelf geen loon uitkeert. Betekent dit dat je bedrijf tijdelijk de deuren moet sluiten? Neen, je kan een beroep doen op anderen (medewerkers, freelancers, …) om jouw taken tijdelijk over te nemen. Opgelet, je mag tijdens je periode van volledige arbeidsongeschiktheid zelfs geen opvolgtaken uitvoeren, zoals het op de hoogte brengen van klanten dat je er tijdelijk niet bent. Ook dit moet je aan anderen overlaten. Regel dit dus zo snel mogelijk! Lees hier meer over de mogelijkheden om arbeidsongeschiktheid te combineren met een loon uit je vennootschap.

Op welke uitkering heb je recht als zelfstandige?

We maken hierbij een onderscheid tussen verschillende periode:

Vóór de aangifte van de arbeidsongeschiktheid of voor een arbeidsongeschiktheidsduur van zeven dagen of minder

Als je je arbeidsongeschiktheid niet officieel meldt, heb je geen recht op financiële ondersteuning. Ook wanneer je minder dan 8 dagen arbeidsongeschikt bent, heb je geen recht op een uitkering (toepassing van een wachttijd van 7 dagen).

Vanaf de erkenning van de arbeidsongeschiktheid (voor een periode van meer dan zeven dagen)

Je krijgt een forfaitaire dagvergoeding van het ziekenfonds vanaf de eerste dag van je arbeidsongeschiktheid.

Opgelet: je moet je arbeidsongeschiktheid binnen 7 kalenderdagen aangeven.

Voorbeeld: je arbeidsongeschiktheid start op 20 augustus → je aangifte moet uiterlijk op 28 augustus binnen zijn.

Te late aangifte

Doe je je aangifte te laat, dan wordt je uitkering verminderd met 10% per dag vertraging.

Voorbeeld: je arbeidsongeschiktheid start op 20 augustus, maar je geeft dit pas op 2 september aan → van 20 augustus tot en met 2 september verlies je elke dag 10% van je ziekteuitkering.

Ga tijdig naar je arts.

Wacht je langer dan 14 dagen, dan kan je uitkering maar teruggaan tot 14 dagen vóór de datum waarop je arts het getuigschrift ondertekent.

Voorbeeld: je bent arbeidsongeschikt vanaf 20 augustus, maar je gaat pas op 10 september naar de arts. Je uitkering kan dan ten vroegste starten op 27 augustus (14 dagen terug). Omdat je ook te laat aangifte doet, verlies je bovendien 10% per dag van 27 augustus tot en met 10 september.

Hoeveel bedraagt je uitkering?

Dat hangt af van je gezinssituatie (Bron: RIZIV, bedragen geldig vanaf 1 februari 2025*):

• • Alleenstaanden: € 63,01 per dag.
  • Zelfstandigen met gezinslast: € 79,51 per dag.
  • Samenwonenden zonder gezinslast: € 48,32 per dag.

Deze bedragen volgen de gezondheidsindex en stijgen zodra de spilindex wordt overschreden. Dat geldt ook voor alle andere uitkeringen van de overheid die in dit artikel vermeld staan.

Vanaf de vierde maand van je arbeidsongeschiktheid heb je als zelfstandige mogelijk recht op een bijkomende uitkering van €29,39 per dag voor hulp van derden, zolang je arbeidsongeschikt bent en moeilijkheden hebt bij dagelijkse activiteiten (bron: RIZIV, bedragen geldig vanaf 1 februari 2025).

Vanaf het tweede jaar arbeidsongeschiktheid

Wanneer je als zelfstandige langer dan 12 maanden arbeidsongeschikt bent, is er sprake van invaliditeit. Een arts van het RIZIV beslist of je invalide verklaard wordt. Tijdens deze periode ontvang je een forfaitaire invaliditeitsuitkering van je ziekenfonds op dagbasis.

Om recht te hebben op deze arbeidsongeschiktheidsuitkering moet je jouw sociale bijdragen betaald hebben voor de vier trimesters die aan de arbeidsongeschiktheid voorafgaan. Op welke bedragen heb je recht? (bron: RIZIV, bedragen geldig vanaf 1 februari 2025).

• Alleenstaanden: € 63,01 per dag.
• Zelfstandigen met gezinslast: € 79,51 per dag.
• Voor samenwonenden zonder gezinslast hangt het uitkering af van de vraag of je jouw bedrijf stopgezet hebt of niet.
  • Zijn de activiteiten stopgezet, dan heb je recht op de volgende uitkering: € 54,02 per dag.
  • Zijn de activiteiten niet stopgezet*, dan gelden deze forfaitaire bedragen: € 48,32 per dag

*let wel: Jij moet je persoonlijke activiteiten als zelfstandige of in je bedrijf stopzetten.

Inhaalpremie

Als zelfstandige met arbeidsongeschiktheid kun je elk jaar in mei een inhaalpremie van het ziekenfonds ontvangen — dat gebeurt automatisch, op voorwaarde dat je op 31 december van het vorige jaar minstens één jaar arbeidsongeschikt was en dat je in de maand mei nog steeds arbeidsongeschikt bent . Voor 2025 ligt dat forfaitaire bedrag op € 342,70 (bron: RIZIV)

Arbeidsongeschikt door zwangerschap

Ben je zwanger? Ook dan zal je binnenkort een tijdje niet kunnen werken. Waarop heb je als zelfstandige recht?

• Geboortepremie
  • In Vlaanderen heb je recht op een startbedrag van € 1.238,78 (Bron: Groeipakket, bedragen geldig vanaf 1 februari 2025).
  • In Brussel en Wallonië krijg je kraamgeld: € 1.367,74 voor je eerste kindje, € 621,70 voor je tweede, derde, … kind (Bron: Famiris en Famiwal, bedragen geldig vanaf 1 februari 2025).
• Moederschapsrust: je hebt recht op twaalf weken moederschapsrust. Beval je van een meerling, dan krijg je een week extra. Je bent niet verplicht om die volledige periode moederschapsrust op te nemen. Je kan je moederschapsrust voltijds of halftijds opnemen. Maar als je een moederschapsuitkering wil ontvangen, moet je wel minstens drie weken moederschapsrust nemen (te beginnen vanaf 7 dagen vóór de vermoedelijke bevallingsdatum).  
• Moederschapsuitkering: je hebt recht op een uitkering die je inkomen helpt aanvullen tijdens je moederschapsrust. Die bedraagt € 890,31 per week, gedurende de eerste vier weken. Vanaf de vijfde week is dat € 814,32 (Bron: RIZIV, bedragen geldig vanaf 1 februari 2025). Belangrijk: je moet deze uitkering aanvragen bij je ziekenfonds!
• Vrijstelling van sociale bijdragen: tijdens het kwartaal na de bevalling moet je geen sociale bijdragen betalen. Je sociale bescherming blijft wel intact.
• 105 dienstencheques: je hebt recht op 105 gratis dienstencheques (Bron. RSVZ, 2025).
• Verzekering Gewaarborgd inkomen: een verzekering Gewaarborgd inkomen is sterk aan te raden voor elke zelfstandige. Die voorziet in een uitkering als je een tijd buiten strijd bent. Mogelijk dekt zo’n verzekering ook zwangerschap. Dat hangt af van de voorwaarden die de verzekeraar oplegt.

Ziekte-uitkering na je 66ste

Doorwerken na je wettelijke pensioenleeftijd levert je extra pensioen op. Maar als je na je 66e als zelfstandige arbeidsongeschikt wordt, zijn de mogelijkheden voor een uitkering beperkt: je hebt alleen recht op de eerste zes maanden arbeidsongeschiktheid, en dat ook enkel als je nog geen rustpensioen ontvangt én evenveel sociale bijdragen betaalt als een zelfstandige in hoofdberoep. (bron: RSVZ)

Terugbetaling van de medische kosten

Wanneer je als zelfstandige aangesloten bent bij een ziekenfonds, je lidgeld correct betaald hebt en ook je sociale bijdragen als zelfstandige betaald hebt, heb je recht op de gedeeltelijke terugbetaling van je medische kosten: geneesmiddelen, doktersbezoek, heelkundige ingreep, ziekenhuisverblijf, enz.

Gelijkstelling wegens ziekte via sociaal verzekeringsfonds

Als zelfstandige kan een periode van arbeidsongeschiktheid gevolgen hebben voor je wettelijk pensioen. Via je sociaal verzekeringsfonds kan je aanvragen dat die periode gelijkgesteld wordt met een periode van werken. Zo blijft je pensioen beschermd en kan je tijdelijk vrijgesteld worden van sociale bijdragen, zonder je statuut en sociale rechten (pensioen, ziekte- en invaliditeitsverzekering) te verliezen.

Voorwaarden voor de gelijkstelling

De voorwaarden voor gelijkstelling wegens ziekte zijn streng. Je moet aan alle volgende voorwaarden voldoen.

Basisvoorwaarden:

• Minstens 90 dagen zelfstandige.
• Erkenning als arbeidsongeschikt door de adviserend arts van je ziekenfonds.
• Sociale bijdragen van het voorafgaande kwartaal zijn volledig betaald.
• Volledige stopzetting van je activiteit gedurende minstens één volledig kwartaal.
• Geen enkele vorm van inkomsten of voordelen alle aard (ook niet via rekening-courant of gratis leningen)

Extra voorwaarden per situatie

• Als zelfstandige met eenmanszaak: activiteiten volledig stopzetten (nihil-btw-aangifte als bewijs), geen vervanging door derden (meewerkende echtgenote, personeel, enz.).
• Als bestuurder in een vennootschap: ontslag uit je bestuurdersfunctie, of mandaat volledig kosteloos aanhouden.

Timing van de gelijkstelling

• Stopzetting in eerste maand van een kwartaal → gelijkstelling start meteen.
• Stopzetting in tweede of derde maand → gelijkstelling start vanaf het volgende kwartaal.
• Hervat je in de laatste maand van een kwartaal → geen bijdragen voor dat kwartaal.
• Hervat je vroeger in het kwartaal →geen gelijkstelling meer voor dat kwartaal

Aanvraag

• Bij je sociaal verzekeringsfonds of rechtstreeks bij het RSVZ.
• Vereist: attest van arbeidsongeschiktheid (ziekenfonds) en bewijs van stopzetting van je activiteit

Tip

Vooral voor bestuurders van vennootschappen is een gelijkstelling vaak complex. Vraag altijd advies bij je sociaal verzekeringsfonds.

Tip: neem een verzekering gewaarborgd inkomen en een omzetverzekering

Verzekering gewaarborgd inkomen

Ook al heb je mogelijk recht op een uitkering van het ziekenfonds tijdens je arbeidsongeschiktheid, toch is de kans groot dat je inkomsten een duik naar beneden nemen. Met een verzekering gewaarborgd inkomen kan je dat verschil deels opvangen. Die zorgt, volgens de voorwaarden van je polis, voor een extra uitkering bovenop die van het ziekenfonds, zodat je financieel beter beschermd bent als je niet kunt werken.

Omzetverzekering, Bedrijfsleidersverzekering of Keymanverzekering

Een omzetverzekering, ook wel Bedrijfsleiders- of Keymanverzekering genoemd, beschermt je bedrijf tegen het uitvallen van een sleutelfiguur. Word je zelf arbeidsongeschikt, dan krijgt je vennootschap een uitkering van de verzekeraar. Op die manier kan je bedrijf de vaste kosten blijven betalen en een mogelijke omzetdaling gedeeltelijk compenseren. Deze verzekering is de perfecte aanvulling op een verzekering Gewaarborgd inkomen.

Jezelf en je gezin extra beschermen tegen de financiële gevolgen van een langdurige ziekte of overlijden? Ontdek hier verschillende verzekeringsoplossingen.

Terug aan de slag na je arbeidsongeschiktheid

Ben je na een langdurige arbeidsongeschiktheid klaar om het werk te hervatten? Weet dan dat je als zelfstandige tijdens de eerste zes maanden van je re-integratietraject een  gedeeltelijke beroepsactiviteit kunt combineren met een volledige uitkering. Vanaf de zevende maand tot het einde van het derde jaar daalt je uitkering met 10%. Vanaf het vierde jaar wordt er gekeken naar je inkomen van drie jaar terug.

Door deze gefaseerde daling van de uitkering heb je extra tijd om je werkzaamheden op een verantwoorde manier terug op te pikken. Studies tonen immers aan dat een geleidelijke terugkeer structureel beter werkt dan een plotse, maximale hervatting (de Wit, M. et al. (2024) en Van Hoof, E. et al. (2021)).

Je kan via je ziekenfonds een ‘terug-naar-werk’- traject aanvragen, onder leiding van een professionele coördinator. De adviserend arts van het ziekenfonds zal beoordelen of dit zinvol is of niet.

Kortom, er komt heel wat bij kijken als je als ondernemer arbeidsongeschikt wordt. Neem meteen de nodige maatregelen, zodat je geen uitkeringen misloopt en alle administratieve verplichtingen geregeld zijn.