Wettelijk of feitelijk samenwonend: wat met het erfrecht?

Woon je wettelijk of feitelijk samen? Wees je er dan van bewust dat dit een impact heeft op wat je samenwonende partner van jou erft. Ontdek hier de verschillen in erfrecht tussen wettelijk en feitelijk samenwonen.

MA21409
Dans cet article

    Erfrecht wettelijk samenwonende partner

    Wat is wettelijk samenwonen?

    Wettelijk samenwonen is mogelijk sinds 2000. Om als wettelijk samenwonende beschouwd te worden, moet je een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen bij de ambtenaar van burgerlijke stand. Het gaat altijd om twee personen. Om wettelijk te kunnen samenwonen, mag je niet gehuwd zijn of niet wettelijk samenwonen met iemand anders. Er worden in de wet geen beperkingen opgelegd met betrekking tot de verhouding tussen de twee partners. Dit betekent bijvoorbeeld dat wettelijk samenwonen perfect mogelijk is voor een koppel, maar ook voor twee familieleden of  vrienden.

     

    Wat erft een wettelijk samenwonende partner?

    Wettelijk samenwonenden beschikken over een beperkt wettelijk erfrecht. Dit betekent dat zij op basis van het wettelijk erfrecht automatisch zullen erven. Het wettelijk erfrecht voor de langstlevende wettelijk samenwonende partner bestaat eruit dat hij, ongeacht met welke andere erfgenamen hij samen erft, altijd het vruchtgebruik ontvangt van de gezinswoning en de inboedel.

    Concreet houdt dit in dat je als langstlevende partner tot jouw overlijden in de woning kan blijven wonen en zelfs recht hebt op de huuropbrengsten als je beslist om de gezinswoning te verhuren. Op basis van het wettelijk erfrecht gaat de blote eigendom (of naakte eigendom) van de gezinswoning en de volle eigendom van de andere goederen (geld, tweede eigendom…) naar de andere wettelijke erfgenamen. Zij worden als blote eigenaar van de gezinswoning na het overlijden van de langstlevende partner volle eigenaar ervan. Als langstlevende wettelijk samenwonende partner kan je de gezinswoning op eigen houtje dus niet verkopen. Net zoals bij echtgenoten kunnen de blote eigenaars zonder toestemming van de langstlevende partner de omzetting in volle eigendom niet vragen met betrekking tot de gezinswoning en de inboedel.

    De overlevende wettelijk samenwonende partner geniet dus een beperkt wettelijk erfrecht. Beperkt, omdat een huwelijkspartner het vruchtgebruik over de volledige nalatenschap erft (niet enkel over de gezinswoning en de inboedel). Als je jouw partner meer dan het vruchtgebruik van de gezinswoning en de inboedel wil nalaten, dien je te huwen, of een beroep te doen op andere oplossingen (zoals een schenking, testament, aanwasbeding of levensverzekering). Hier lees je meer over het erfrecht bij gehuwde koppels.

    Dit beperkt wettelijk erfrecht tussen wettelijk samenwonenden is niet van toepassing wanneer je wettelijk samenwoont met één van jouw afstammelingen (kinderen, kleinkinderen of achterkleinkinderen). Het mag immers niet de bedoeling zijn om als weduwe bijvoorbeeld met jouw kind wettelijk te gaan samenwonen om op die manier de gezinswoning zonder erfbelasting te kunnen doorgeven aan jouw kind. Het wettelijk erfrecht is wel van toepassing als je wettelijk samenwoont met bijvoorbeeld je zus of tante.

    Belangrijk om weten: bij wettelijk samenwonenden bestaat er geen minimaal beschermd erfdeel. Via een testament kunnen beide partners elkaars erfrecht dus beperken of zelfs helemaal afnemen.
     

    Le droit successoral pour le partenaire cohabitant de fait

    Qu'est-ce que la cohabitation de fait ?

    Cohabiter de fait signifie habiter ensemble à la même adresse. La cohabitation de fait est largement accessible. Elle peut se faire à deux ou à plusieurs personnes. Il est tout à fait possible pour les cohabitants d'être partenaires ou amis, ou d'avoir un lien de parenté. Il n'y a aucune déclaration à faire à l'état civil. Si nécessaire, la cohabitation peut être constatée sur base du registre de la population, étant donné que les cohabitants partagent le même domicile. La cohabitation de fait ne nécessite donc aucune formalité.

     

    Le droit successoral en matière de cohabitation de fait

    Il n'existe pas de droit successoral entre partenaires cohabitants de fait, et donc pas non plus de protection de l'habitation familiale. En principe, le cohabitant de fait survivant n'hérite donc de rien.  Si vous souhaitez léguer quelque chose à votre partenaire cohabitant de fait survivant, vous devez prendre vos propres dispositions et recourir à des techniques qui permettent de contourner le droit successoral, comme par exemple rédiger un testament en faveur de votre partenaire cohabitant de fait ou acheter ensemble une habitation en prévoyant une clause d'accroissement. Si vous omettez de le faire, tout reviendra aux héritiers légaux de votre partenaire cohabitant de fait décédé.

     

    À combien s'élèvent les droits de succession pour les cohabitants légaux et de fait ?

    En ce qui concerne les tarifs en matière de droits de succession, la Flandre applique une égalité de traitement entre les époux, les cohabitants légaux et les cohabitants de fait qui sont enregistrés comme tels depuis au moins un an. Ils paient les droits de succession au taux le plus avantageux et, en outre, le partenaire survivant est exonéré de droits de succession à concurrence des premiers 50 000 euros de biens mobiliers. En plus, en Flandre, le partenaire ne paie pas de droits de succession sur ce dont il hérite dans l'habitation familiale à condition d'être marié, cohabitant légal ou cohabitant de fait depuis au moins trois ans. Lisez ceci pour en savoir plus sur les droits de succession (erfbelasting) en Flandre.

    À Bruxelles également, les personnes mariées, les cohabitants légaux et les cohabitants de fait sont traités de la même manière en matière de droits de succession. Ainsi, un tarif avantageux est entre autres prévu pour la maison familiale.

    En Wallonie, les personnes mariées et les cohabitants légaux bénéficient de tarifs avantageux en matière de droits de succession.  Ceci ne s'applique cependant pas cohabitant de fait.  En ce qui concerne l'habitation familiale, il existe également une différence entre les personnes mariées et les cohabitants légaux d'une part, et les cohabitants de fait d'autre part. Ces derniers doivent en effet payer des droits de succession sur l'habitation familiale, alors que ce n'est pas le cas pour les personnes mariées et les cohabitants légaux.

     

    Comment peut-on augmenter l'héritage des cohabitants légaux et de fait ?

    Vous voulez que votre partenaire cohabitant légal reçoive plus que l'usufruit sur l'habitation familiale et le mobilier ? Ou vous souhaitez léguer quelque chose à votre partenaire cohabitant de fait ? Dans ce cas, vous devez prendre vos dispositions et recourir à une donation, un testament, une clause d'accroissement ou une assurance vie.

     

    Lisez ceci pour savoir comment les cohabitants peuvent se protéger en cas de décès.

     

    Vous voulez en savoir plus sur la succession ?

    Partagez cet article